Rozdział I
Postanowienia ogólne

§ 1

Niniejszy Regulamin określa organizację wewnętrzną oraz tryb działania Rady i jej organów, sposób obradowa­nia na sesjach i podejmowania uchwał przez Radę.

§ 2

Rada obraduje na sesjach, działa przy pomocy Komisji (...)⁷, a także Zarządu, który wykonuje jej uchwały.

Rozdział II
Organizacja wewnętrzna Rady Miejskiej

§ 3

Strukturę wewnętrzną Rady Miejskiej tworzą:

1. przewodniczący,
2. trzej wiceprzewodniczący,
3. komisja rewizyjna,
4. komisje stałe,
5. (...)⁸,
6. komisje doraźne, powoływane odrębnymi uchwałami do wypełnienia określonych zadań.

§ 4

Przewodniczący reprezentuje Radę na zewnątrz.

§ 5

Regulamin komisji rewizyjnej określa Rada odrębną uchwałą.

§ 6

Rada odrębną uchwałą określa liczbę, nazewnictwo i zakres działania komisji stałych.

Rozdział III
Sesje Rady Miejskiej

§ 7

1. Rada rozpatruje i rozstrzyga w drodze uchwał wszyst­kie sprawy należące do jej kompetencji określonych w ustawie o samorządzie terytorialnym, innych ustawach, a także przepisach prawnych wydawanych na podsta­wie ustaw.
2. Rada zajmuje merytoryczne stanowisko w sprawach związanych z realizacją kompetencji stanowiących i kontrolnych, w formie uchwał.
3. Oprócz uchwał Rada może podejmować w formie odrębnych dokumentów:
   1. deklaracje - zawierające samozobowiązanie się do określonego postępowania,
   2. oświadczenia - zawierające stanowisko w określo­nej sprawie,
   3. apele - zawierające formalnie nie wiążące wezwa­nie adresantów zewnętrznych do określonego po­stępowania, podjęcia inicjatywy czy zadania.
4. Do deklaracji, oświadczeń i apeli nie ma zastosowania przewidziany w Regulaminie tryb zgłaszania inicjaty­wy uchwałodawczej i podejmowania uchwał.

§ 8

1. Sesje są zwoływane przez przewodniczącego, a w ra­zie jego nieobecności przez wiceprzewodniczącego Rady, w zależności od potrzeb, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.
2. Rada Miejska, na wniosek przewodniczącego uchwala główne kierunki pracy i sposoby realizacji zadań przez Radę i jej organy, a w szczególności ramowe plany pracy na okresy roczne lub półroczne.
3. Sesje przewidziane planem pracy, a także sesje w tym planie nie przewidziane, jeśli zostały zwołane w trybie zwykłym, przewidzianym w § 11 Regulaminu, są se­sjami zwyczajnymi.

§ 9

1. Na pisemny wniosek Zarządu lub co najmniej 1/4 usta­wowego składu Rady przewodniczący jest zobowiąza­ny do zwołania, w ciągu 7 dni od daty złożenia wnio­sku, sesji nadzwyczajnej.
2. Sesje nadzwyczajne może zwołać także Sejmik Sa­morządowy Województwa Pilskiego, a w okresie między jego sesjami także Prezydium Sejmiku Sa­morządowego.

§ 10

1. Sesje przygotowuje przewodniczący (...)⁹, kierując się przy tym przyjętym planem pracy Rady.
2. Przygotowanie sesji obejmuje ustalenie czasu i miej­sca obrad, porządku obrad oraz trybu rozpatrywania projektów uchwał w okresie poprzedzającym sesję.
3. Decyzje i wytyczne przewodniczącego w zakresie uję­tym w ust. 2 są wiążące dla pozostałych organów we­wnętrznych Rady.
4. Postanowienie ust. l nie dotyczy sesji nadzwyczajnej.

§ 11

1. O terminie, miejscu oraz proponowanym porządku obrad sesji przewodniczący zawiadamia Radnych pi­semnie, jeśli przepis szczególny statutu lub regula­minu nie stanowi inaczej, nie później niż na 10 dni przed terminem posiedzenia, doręczając jednocze­śnie wszystkie niezbędne materiały z tym posiedze­niem związane, w tym zwłaszcza projekty uchwał jakie mają być podjęte.
2. Projekty uchwał, materiały oraz zawiadomienia o sesji poświęcone uchwaleniu budżetu gminy lub sprawozda­nia z wykonania budżetu winny być dostarczone rad­nym nie później niż w 21 dniu przed sesją.
3. Jeśli ustalone w ust. l i 2 terminy nie zostaną dotrzy­mane to na zgłoszony na sesji wniosek radnego Rada może podjąć uchwałę o odroczeniu sesji lub wycofa­niu tych punktów z porządku obrad.
4. Wniosek, o którym mowa w ust. 3 winien być zgłoszony przez radnego przed uchwaleniem porządku obrad. Zgłosze­nie wniosku w toku obrad nie może być skuteczne.
5. W przypadku odroczenia sesji z powodów opisanych w ust. 3 przewodniczący niezwłocznie ustala nowy ter­min posiedzenia Rady i ustnie powiadamia o nim rad­nych. W tym przypadku pisemna forma powiadomie­nia o sesji nie jest wymagana w stosunku do radnych obecnych na tej sesji.

§ 12

Nie później niż na 7 dni przed terminem sesji zawiadomienie o terminie, miejscu i przedmiocie obrad Rady jest w sposób zwyczajowo przyjęty podawane do publicznej wiadomości przez Biuro Rady Miejskiej.

§ 13

1. Uczestnictwo w sesjach Rady jest prawem i obowiąz­kiem każdego radnego.
2. W sesjach Rady uczestniczą - z głosem doradczym - nie będący radnymi członkowie Zarządu oraz sekre­tarz i skarbnik Gminy.
3. Przewodniczący Rady w uzgodnieniu z Prezydentem usta­la przed każdą sesją listę osób zaproszonych na sesję.
4. Biuro Rady Miejskiej prowadzi listę obecności zapro­szonych na sesję gości.

§ 14

1. Techniczne przygotowanie sesji spoczywa na Biurze Rady Miejskiej, przy współudziale i pomocy innych ko­mórek Urzędu Miejskiego.
2. Koszty organizacji sesji są pokrywane ze środków przewi­dzianych w budżecie gminy na utrzymanie Rady Miejskiej.

Rozdział IV
Obrady Rady Miejskiej

§ 15

1. Sesje Rady są jawne.
2. Przez jawność obrad rozumie się:
   1. możliwość udziału publiczności,
   2. udostępnianie protokołów z sesji do wglądu zainte­resowanym,
   3. sporządzanie odpisów i zaświadczeń zgodnie z prze­pisami.
3. Utrwalanie przez publiczność przebiegu obrad przy pomocy urządzeń audiowizualnych może się odbywać wyłącznie za zgodą Rady.

§ 16

1. Dopuszcza się możliwość wyłączenia jawności całości lub części sesji.
2. Wyłączenie to może nastąpić jeśli:
   1. przedmiotem obrad mają być sprawy objęte ta­jemnicą państwową lub służbowa (w rozumieniu ustawy o ochronie tajemnicy państwowej i służ­bowej),
   2. zostanie na ręce przewodniczącego zgłoszony wnio­sek o wyłączenie jawności ze względu na ważny interes społeczności gminy lub jej przedstawicieli.
3. Pełne uzasadnienie wyłączenia jawności jest prezen­towane Radzie w tej części sesji, której jawność wy­łączono.
4. W przypadku wyłączenia jawności przewodniczący decyduje czy zaproszeni na sesję goście mogą pozo­stać na sali, a następnie ogłasza przerwę w celu umoż­liwienia opuszczenia sali obrad przez osoby nie upo­ważnione do obecności w tej części obrad.
5. Protokół z utajnionej części sesji, sporządzony odręb­nie przez pracownika Biura Rady Miejskiej i podpisa­ny przez przewodniczącego obrad, jest niejawny, chy­ba że Rada swoją uchwałą uchyli niejawność protoko­łu lub jego części.

§ 17

1. Sesje odbywają się w zasadzie na jednym posiedzeniu.
2. Na wniosek radnego lub nie będącego radnym członka Zarządu bądź z własnej inicjatywy, jeśli zostały speł­nione warunki wskazane w ust. 4 niniejszego paragrafu lub § 18 ust. 2, przewodniczący może postanowić o przerwaniu sesji, wyznaczając jednocześnie termin i miejsce drugiego posiedzenia.
3. Publiczne ogłoszenie na sesji terminu drugiego posie­dzenia uznaje się za skuteczne w stosunku do radnych uczestniczących w tym posiedzeniu.
4. Przerwanie sesji jest dopuszczalne w szczególności ze względu na niemożliwość wyczerpania porządku obrad lub konieczność dostarczenia radnym dodatkowych, uzupełniających analiz i materiałów, a także w przy­padku zaistnienia innych nie przewidzianych okolicz­ności uniemożliwiających Radzie właściwe obradowa­nie lub podjęcie uchwał.
5. Uchwały podjęte do momentu przerwania sesji zacho­wują swoją moc.

§ 18

1. Rada może rozpocząć obrady i podejmować uchwały w obecności co najmniej połowy swojego ustawowego składu (quorum).
2. W przypadku stwierdzenia braku quorum w trakcie posiedzenia przewodniczący może przerwać obrady i wyznaczyć termin drugiego posiedzenia tej samej se­sji. Przepisy § 17 stosuje się odpowiednio.
3. Za zgodą obecnych na sesji radnych obrady mogą być kontynuowane, jednakże bez prawa podejmowania uchwał i innych dokumentów wymienionych w § 7 re­gulaminu.
4. Fakt przerwania obrad oraz nazwiska i imiona radnych, którzy bez usprawiedliwienia opuścili obrady przed ich zakończeniem, odnotowuje się w protokole z sesji.

§ 19

1. Sesję otwiera, prowadzi i zamyka obrady przewodni­czący Rady.
2. W razie jego nieobecności sesję prowadzi jeden z wi­ceprzewodniczących Rady.

§ 20

1. Na pierwszej sesji po wyborach Rada w głosowaniu jawnym wybiera stałego sekretarza obrad.
2. Do obowiązków sekretarza należy w szczególności:
   - nadzorowanie sporządzania przez pracownika Biu­ra Rady Miejskiej protokołu z obrad sesji,
   - prowadzenie listy mówców i referentów,
   - rejestrowanie zgłoszonych wniosków,
   - ustalanie wyników głosowań jawnych,
   - sprawdzanie quorum,
   - przedkładanie Radzie informacji o protokole z poprzedniej sesji,
   - wykonywanie innych poleceń przewodniczącego związanych z tokiem obrad oraz utrzymaniem po­rządku na sesji.
3. W przypadku nieobecności sekretarz jest zastępowany przez wiceprzewodniczącego wyznaczonego przez przewodniczącego obrad.

§ 21

Otwarcie sesji następuje po wypowiedzeniu przez prze­wodniczącego następującej formuły: „Otwieram ....... se­sję Rady Miejskiej w Pile".

§ 22

1. Po otwarciu sesji, przewodniczący na podstawie listy obecności stwierdza prawomocność obrad.
2. W przypadku braku quorum stosuje się odpowiednio przepisy § 18, ust. 2, 3 i 4 regulaminu.

§ 23

1. Po otwarciu sesji i stwierdzeniu quorum przewodniczą­cy przedstawia pod dyskusję projekt porządku obrad Rady, jaki wraz z materiałami sesyjnymi został dostar­czony radnym.
2. Prawo zgłaszania uzupełnień i poprawek do porządku obrad przysługuje radnym i nie będącym radnymi członkom Zarządu przed uchwaleniem porządku obrad na sesji.
3. Zgłoszone poprawki i uzupełnienia wymagają przegłosowania. Po ich przyjęciu Rada przyjmuje całość porządku obrad w głosowaniu jawnym, zwykłą większością głosów.

§ 24

Porządek obrad powinien obejmować w szczególności:

1. przyjęcie protokołu z obrad poprzedniej sesji,
2. informację przewodniczącego Rady o działaniach podejmowanych w okresie pomiędzy sesjami,
3. sprawozdanie przewodniczącego Zarządu o pracach Zarządu w okresie międzysesyjnym, zwłaszcza z wy­konania uchwal Rady,
4. rozpatrzenie projektów uchwał i podjęcie uchwał lub zajęcie stanowiska,
5. odpowiedzi na interpelacje i zapytania zgłoszone i nie załatwione na poprzedniej sesji,
6. interpelacje i zapytania radnych,
7. wolne wnioski i informacje.

§ 25

1. Informacje o protokole z poprzedniej sesji przedsta­wia sekretarz obrad, stawiając wniosek o przyjęcie pro­tokołu bez odczytania.
2. Jeśli wymieniony w ust. l wniosek nie zostanie w gło­sowaniu jawnym przyjęty sekretarz odczytuje protokół z poprzedniej sesji w całości lub w części, co do której wniesiono o jej odczytanie.
3. Radni mają prawo zgłaszania poprawek i uzupełnień do protokołu nie później niż na następnej sesji, po se­sji, której ten protokół dotyczy. O uwzględnieniu po­prawek i uzupełnień decyduje przewodniczący po wy­słuchaniu uwag protokolanta i sekretarza obrad.
4. Jeśli wniosek o którym mowa w ust. 3 nie zostanie uwzględniony radny ma prawo odwołania się w tej kwestii do Rady na najbliższej sesji.

§ 26

1. Wymienione w § 24 pkt 3 sprawozdanie jest dostarcza­ne radnym na piśmie wraz z materiałami sesyjnymi.
2. Przedmiotowe sprawozdanie winno się koncertować na działaniach podejmowanych przez Zarząd w okre­sie międzysesyjnym, głównie w celu realizacji uchwał Rady.
3. Za rzetelność zawartych w sprawozdaniu informacji oraz terminowe jego dostarczenie odpowiada przewo­dniczący Zarządu, a w przypadku jego nieobecności zastępujący go członek Zarządu.

§ 27

1. Interpelacje i zapytania są kierowane do Zarządu i Pre­zydenta Miasta.
2. Interpelacje dotyczą spraw gminnej wspólnoty o zasa­dniczym charakterze.
3. Interpelacja powinna zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego, będącego jej przedmiotem oraz wynikające zeń pytania.
4. Odpowiedź na interpelację jest udzielana w formie pisemnej w terminie do 21 dni - na ręce radnego składającego interpelację i do wiadomości przewo­dniczącego Rady. Odpowiedzi mogą udzielać oso­by upoważnione do tego przez Zarząd, względnie Prezydenta Miasta.
5. W razie uznania odpowiedzi za niezadawalającą, radny interpelujący może zwrócić się do przewodni­czącego Rady o nakazanie niezwłocznego uzupeł­nienia odpowiedzi.
6. Przewodniczący Rady informuje radnych o złożonych interpelacjach na najbliższej sesji Rady, w ramach odrębnego punktu porządku obrad.

§ 28

1. Zapytania składa się w sprawach aktualnych problemów Gminy, także celem uzyskania informacji o konkret­nym stanie faktycznym.
2. Zapytania formułowane są pisemnie na ręce przewo­dniczącego Rady lub ustnie, w trakcie sesji Rady. Jeśli bezpośrednia odpowiedź na zapytanie nie jest możli­wa, pytany udziela odpowiedzi pisemnej w terminie 14 dni. § 27 ust. 4, 5 i 6 stosuje się odpowiednio.

§ 29

1. Przewodniczący prowadzi posiedzenie Rady wg uchwa­lonego porządku obrad, otwierając i zamykając dysku­sję nad każdym punktem.
2. Jeśli przemawia za tym konieczność usprawnienia prze­biegu sesji, przewodniczący obrad może, jeśli Rada nie wyrazi sprzeciwu, dokonać zmian w kolejności reali­zacji poszczególnych punktów.

§ 30

1. Przystępując do rozpatrzenia kolejnych projektów uchwał przewodniczący w pierwszej kolejności udzie­la głosu przewodniczącym komisji Rady lub ich przed­stawicielom, a następnie otwiera dyskusję.
2. Przewodniczący komisji lub ustaleni przez nich radni przedstawiają Radzie stanowiska komisji przyjęte w toku ich pracy.
3. Przed przystąpieniem do dyskusji mogą być zgłoszone autopoprawki autorów projektu oraz poprawki redak­cyjne do przedłożonego projektu.
4. Jeśli wskazane w ust. 3 zmiany treści projektu są zbyt daleko idące, Rada może odstąpić od jego omawiania na bieżącym posiedzeniu.
5. Odstąpienie od omawiania projektu jest dopuszczalne także w sytuacji, gdy przedłożone dokumenty wykazują istotne uchybienia natury formalnej lub prawnej.

§ 31

1. W toku dyskusji nad przedłożonym projektem prze­wodniczący udziela głosu radnym według kolejno­ści zgłoszeń.
2. Na żądanie członka Zarządu może mu być udzielony głos poza kolejnością.
3. Przewodniczący udziela głosu poza kolejnością każ­demu radnemu składającemu wniosek natury formal­nej, to jest dotyczący w szczególności:
   - stwierdzenia quorum,
   - odesłania projektu uchwały do Zarządu Miejskie­go bądź komisji Rady,
   - zakończenia dyskusji i przystąpienia do głosowania,
   - zamknięcia lub ograniczenia listy mówców lub kan­dydatów,
   - ograniczenia czasu wystąpień dyskutantów,
   - przeliczenia głosów,
   - przestrzegania regulaminu obrad,
   - zarządzenia przerwy,
   - innych, związanych z tokiem obrad.
4. Wnioski formalne są niezwłocznie, lub po dopuszcze­niu przez przewodniczącego 2 głosów „za" i 2 głosów „przeciw", poddawane pod jawne głosowanie. Jeśli wniosek nie zostanie przyjęty przewodniczący konty­nuuje realizację porządku obrad.
5. Jeśli nie zakłóci to porządku obrad, za zgodą przewo­dniczącego, mogą być do dyskusji dopuszczone także inne osoby nie będące radnymi, w tym zwłaszcza człon­kowie komisji, zaproszeni goście, a także przedstawi­ciele publiczności.
6. Po wyczerpaniu dyskusji lub przyjęciu wniosku o jej zakończenie przewodniczący zamyka dyskusję i zarzą­dza głosowanie nad zgłoszonymi poprawkami i uzupeł­nieniami, a w dalszej kolejności nad całością projektu.

§ 32

1. Zgłaszane w dyskusji wnioski dotyczące treści projek­tu uchwały winny być formułowane precyzyjnie i przej­rzyście, nie pozostawiając wątpliwości co do intencji wnioskodawcy.
2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach przewodni­czący obrad może wnieść o pisemne sformułowanie wniosku, dotyczącego zwłaszcza treści zapisu podejmowanej uchwały (lub innego omawianego dokumen­tu) ogłaszając w razie takiej potrzeby przerwę w obra­dach na czas niezbędny do sformułowania wniosku.

§ 33

1. Przewodniczący czuwa nad sprawnym przebie­giem sesji.
2. Przewodniczący może w szczególności czynić za­bierającym głos uwagi odnoszące się do formy lub czasu trwania wystąpienia. Jeśli zwrócenie uwagi jest nieskuteczne przewodniczący może przywołać mów­cę „do rzeczy".
3. Jeżeli temat lub sposób wystąpienia, bądź też zacho­wanie mówcy w sposób oczywisty zakłóca porządek obrad lub uchybia powadze sesji przewodniczący przy­wołuje mówcę „do porządku".
4. Jeśli przywołanie „do rzeczy" lub „do porządku" jest nieskuteczne przewodniczący może mówcy odebrać prawo głosu, co zostaje odzwierciedlone w proto­kole z obrad sesji.
5. Jeżeli uczestnik sesji pomimo uprzedniego zwrócenia mu uwagi w sposób wyjątkowo uciążliwy zakłóca prze­bieg obrad lub uchybia powadze miejsca przewodni­czący może poprosić go o opuszczenie sali obrad, a gdy wezwanie to jest nieskuteczne może ogłosić prze­rwę w obradach, polecając jednocześnie sekretarzowi lub/i wiceprzewodniczącemu wyprowadzenie osoby zakłócającej porządek z sesji obrad.
6. W szczególnie uzasadnionych przypadkach przewodni­czący może przerwać obrady sesji i wyznaczyć termin jej drugiego posiedzenia.
7. Sekretarz obrad oraz wiceprzewodniczący służą pomocą przewodniczącemu w prowadzeniu sesji i wraz z nim zajmują miejsce przy stole.prezydialnym.
8. W sali obrad należy zapewnić miejsca dla radnych, za­proszonych gości oraz publiczności.

§ 34

Na wniosek radnego przewodniczący przyjmie do pro­tokołu sesji wystąpienie radnego zgłoszone na piśmie, lecz nie wygłoszone w toku obrad, informując o tym Radę.

§ 35

1. Sprawy osobowe, będące w kompetencji Rady, Rada rozpatruje w obecności zainteresowanego.
2. Postanowienie ust. l nie dotyczy przypadków nieuspra­wiedliwionej nieobecności zainteresowanego na sesji.

§ 36

1. Uchwały Rady w sprawie odwołania sekretarza i skarb­nika Gminy nie mogą być podjęte na sesji, na której został zgłoszony wniosek o odwołanie.
2. Przed podjęciem uchwały o odwołaniu Rada jest zobo­wiązana wysłuchać wyjaśnień osóby, której dotyczy wniosek o odwołanie.
3. Postanowień ust. 1 i 2 nie stosuje się w razie odwołania równoznacznego z rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia.

§ 37

1. Po wyczerpaniu listy mówców przewodniczący obrad zamyka dyskusję. W razie potrzeby zarządza przerwę w celu umożliwienia właściwej komisji lub Zarządowi ustosunkowania się do zgłoszonych w czasie debaty wniosków, a jeśli zaistnieje taka konieczność - przygo­towania poprawek w rozpatrywanym dokumencie.
2. Po zamknięciu dyskusji przewodniczący obrad rozpo­czyna głosowanie. Od tej chwili do momentu zarzą­dzenia głosowania można zabrać głos tylko w celu zgło­szenia lub uzasadnienia wniosku formalnego o sposo­bie lub porządku głosowania.

§ 38

1. Po wyczerpaniu porządku obrad przewodniczący koń­czy sesję wypowiadając formułę: „Zamykam obrady ............ sesji Rady Miejskiej w Pile".
2. Czasem trwania sesji jest okres od jej otwarcia do jej zamknięcia, niezależnie od liczby posiedzeń.

§ 39

Po ogłoszeniu zamknięcia sesji przez przewodniczącego obrad Rada jest związana uchwałami podjętymi na tej sesji.

§ 40

Do wszystkich osób pozostających w miejscu obrad po zakończeniu sesji lub posiedzenia mają zastosowanie ogól­ne przepisy porządkowe właściwe dla miejsca, w którym sesja się odbywa.

§ 41

1. Sesje Rady Miejskiej są protokołowane przez wyzna­czonego pracownika Biura Rady Miejskiej. Protokół z sesji sporządza się niezwłocznie.
2. Protokół powinien odzwierciedlać rzeczywisty przebieg obrad, odnotowując jedynie podstawowe kwestie pod­niesione przez referentów i dyskutantów w toku obrad, a także inne istotne dla przebiegu obrad kwestie, w tym między innymi:
   - numer, datę i miejsce odbywania sesji, godzinę jej rozpoczęcia i zakończenia, imię i nazwisko prze­wodniczącego obrad i protokolanta,
   - stwierdzenie prawomocności obrad,
   - odnotowanie przyjęcia protokołu z poprzedniej sesji,
   - porządek obrad,
   - zgłoszone wnioski formalne i proceduralne,
   - wyniki głosowania nad poszczególnymi punktami porządku obrad, w tym liczbę głosów „za", „prze­ciw" oraz „wstrzymujących się",
   - wyniki innych podjętych głosowań,
   - wystąpienia zaproszonych gości,
   - przerwy w obradach,
   - inne kwestie uznane za istotne.
3. Załącznikami do protokołu są także między innymi:
   - lista obecności radnych,
   - złożone na piśmie usprawiedliwienia osób nieobecnych,
   - lista obecności zaproszonych gości,
   - teksty podjętych i odrzuconych przez Radę uchwał, deklaracji, oświadczeń i apeli,
   - zgłoszone na piśmie wnioski i zapytania radnych,
   - informacje Prezydenta o pracy Zarządu w okresie między sesjami,
   - karty głosowań tajnych,
   - protokoły komisji skrutacyjnych,
   - inne istotne dla odnotowania przebiegu sesji do­kumenty.
4. Protokoły są numerowane kolejno, analogicznie jak sesje.
5. Protokoły z sesji sporządzone niezwłocznie przez pra­cownika Biura Rady Miejskiej są akceptowane przez sekretarza oraz przewodniczącego obrad poprzez zło­żenie na nim podpisów.
6. Protokół z sesji wykłada się do publicznego wglądu w Biu­rze Rady Miejskiej na czas do następnej sesji włącznie.

Rozdział V
Uchwały i inne akty Rady Miejskiej

§ 42

1. Podstawową formą wyrażania przez Radę swojej opi­nii w najważniejszych sprawach gminy oraz stanowie­nia przepisów gminnych są uchwały Rady.
2. Przepisy § 7 stosuje się odpowiednio.

§ 43

1. O sprawach o charakterze porządkowym, procedural­nym lub formalnym Rada rozstrzyga w głosowaniu, którego wynik jest zapisany w protokole z sesji.
2. Zarządzenie porządkowe Zarządu podlega zatwierdze­niu na najbliższej sesji Rady. Traci ono moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nie przedstawienia do za­twierdzenia na najbliższej sesji Rady.
3. W trybie ust. l Rada postanawia o przyjęciu lub odrzu­ceniu przedkładanych jej informacji i sprawozdań, z wyjątkiem tych, dla których w ustawie lub statucie za­strzeżono formę szczególną.
4. W szczególności Rada, w głosowaniu jawnym, przyj­muje lub odrzuca sprawozdania i informacje z dzia­łalności:
   - Zarządu - za okres pomiędzy sesjami Rady oraz za okresy roczne, w tym informacje z wykona­nia budżetu,
   - komisji Rady,
   - (...)¹⁰,
   - przedstawicieli gminy w radach nadzorczych, pozagminnych i gminnych organizacji samorządo­wych, sejmiku samorządowym, stowarzyszeniach gmin, radach i zespołach.
5. Sprawozdania, o których mowa w ust. 4 są przedkładane Radzie na piśmie lub ustnie na sesji Rady nie rza­dziej niż raz na rok.
6. Postanowienie ust. 5 nie dotyczy sprawozdania z wy­konania budżetu.

§ 44

Inicjatywę uchwałodawczą posiada każdy radny oraz Zarząd, chyba że przepisy prawa stanowią inaczej.

§ 45

1. Wykonanie inicjatywy uchwałodawczej następuje po­przez zgłoszenie Radzie projektu uchwały.
2. Projekt uchwały powinien obligatoryjnie zawierać:
   - tytuł,
   - podstawę prawną,
   - ujętą w paragrafy, ustępy i punkty treść uchwały posługującą się zwięzłymi i powszechnie zrozumia­łymi sformułowaniami,
   - wskazanie podmiotów odpowiedzialnych przed Radą za wykonanie uchwały,
   - określenie terminu wejścia uchwały w życie,
   - wskazanie źródła dochodów, z których zobowią­zania zostaną pokryte, w przypadku uchwał doty­czących zobowiązań finansowych.
3. Poza wskazanymi w ust. 2 obligatoryjnymi elementa­mi projekt uchwały może zawierać:
   - wskazanie źródła pokrycia kosztów wynikających z realizacji uchwały,
   - wskazanie organu Rady odpowiedzialnego za nadzór nad realizacją uchwały,
   - czas obowiązywania uchwały,
   - wskazanie innych uchwał lub ich poszczególnych przepisów, które tracą swą moc,
   - inne elementy uznane przez wnioskodawców za istotne.
4. Uzasadnienie do projektu uchwały powinno w szcze­gólności określać przyczyny i okoliczności podjęcia opisanych w projekcie rozstrzygnięć, (...)¹¹, oraz inne .istotne, dla sprawy kwestie, a także wskazanie podmio­tu, który wnosi o uchwalenie danego projektu.
5. Przedkładane projekty powinny być podpisane przez wnioskodawcę lub upoważnionego przedstawiciela wnioskodawców, a także przez radcę prawnego Urzę­du Miejskiego, który potwierdza zgodność projektu z obowiązującymi przepisami prawa.

§ 46

1. Projektodawcy odpowiadają za prawidłowe przygoto­wanie projektu uchwały.
2. Projektodawcy winni przedłożyć projekt w terminie umożliwiającym jego sprawne, zgodnie z regulaminem rozpatrywanie przez organy Rady.

§ 47

Następujące zagadnienia i związane z nimi projekty uchwał winny być, przed podjęciem ich rozpatrywania na sesji, przedłożone do zaopiniowania wszystkim stałym komisjom (z wyłączeniem komisji rewizyjnej, jeśli prze­pis ustawy nie stanowi inaczej),

1. budżet Miasta,
2. podatki i opłaty lokalne,
3. programy gospodarczego rozwoju Miasta,
4. studium kierunków uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego Miasta,
5. uchwały o strategicznym znaczeniu dla gospodarowa­nia składnikami mienia komunalnego,
6. statut Gminy wraz z załącznikami oraz innymi uchwa­łami dotyczącymi struktury i kompetencji organów Gminy i jednostek pomocniczych,
7. projekty uchwał w sprawie nadania Honorowego Oby­watelstwa Miasta Piły,
8. inne, jeśli Rada tak postanowi.

§ 48

Uchwały Rady podpisuje przewodniczący obrad.

§ 49

1. Uchwały Rady w sprawie odwołania sekretarza i skarb­nika Gminy nie mogą być podjęte na sesji, na której został zgłoszony wniosek o odwołanie.
2. Przed podjęciem uchwały o odwołaniu Rada jest zobowiązana wysłuchać wyjaśnień osoby, której dotyczy wniosek o odwołanie.
3. Postanowień ust. l i 2 nie stosuje się w razie odwołania równoznacznego z rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia.

§ 50

1. Oryginały uchwał stanowią załącznik do proto­kołu z sesji.
2. Uchwały Rady są numerowane. Pełne numery uchwał składają się z:
   - kolejnego numeru sesji, na której uchwale podjęto (cyfry rzymskie, liczone od pierwszej do ostatniej sesji w toku kadencji),
   - kolejnego numeru uchwały (cyfry arabskie, liczone w toku całej kadencji),
   - dwóch ostatnich cyfr roku, w którym uchwałę podjęto.
3. Numeracje, datowanie oraz rejestry podjętych przez Radę uchwał prowadzi Biuro Rady Miejskiej.

Rozdział VI
Tryb głosowania

§ 51

1. W głosowaniu mogą brać udział wyłącznie radni.
2. Radny może głosować tylko osobiście, poprzez pod­niesienie ręki lub oddanie karty do głosowania.
3. Głosowanie jawne odbywa się poprzez podnie­sienie ręki.
4. Głosowanie tajne odbywa się poprzez oddanie karty do głosowania.
5. Przepis ust. l nie dotyczy posiedzeń komisji Rady, pod­czas których prawo do głosowania przysługuje także osobom powołanym w skład spoza grona radnych.

§ 52

1. Głosowanie jawne przeprowadza przewodniczący obrad nakazując sekretarzowi obrad, bądź w przypad­ku jego nieobecności jednemu z wiceprzewodniczą­cych, przeliczenie głosów „za", „przeciw" i „wstrzy­mujących się".
2. Wyniki głosowania jawnego ogłasza przewodni­czący obrad.

§ 53

1. Głosowanie tajne stosuje się w przypadkach określo­nych ustawowo.
2. W głosowaniu tajnym radni głosują za pomocą ponu­merowanych kart, ostemplowanych pieczęcią Rady.
3. Każdorazowo Rada ustala sposób głosowania, a samo głosowanie przeprowadza wybrana z grona Rady ko­misja skrutacyjna.
4. Komisja skrutacyjna przed przystąpieniem do głoso­wania objaśnia sposób głosowania i przeprowadza je wyczytując kolejno radnych z listy obecności.
5. Kart do głosowania nie może być więcej niż radnych obecnych na sesji.
6. Po przeliczeniu głosów przewodniczący komisji skrutacyjnej odczytuje protokół, podając wynik gło­sowania.
7. Karty z oddanymi głosami i protokół głosowania stanowią załączniki do protokołu obrad sesji.

§ 54

1. Przewodniczący obrad przed podaniem wniosku pod gło­sowanie precyzuje i ogłasza zebranym proponowaną treść w taki sposób, aby jej redakcja była przejrzysta, a wnio­sek nie budził wątpliwości co do intencji wnioskodawcy.
2. W pierwszej kolejności przewodniczący poddaje pod gło­sowanie wniosek najdalej idący, który może wykluczyć potrzebę głosowania nad pozostałymi wnioskami.
3. W przypadku głosowania w sprawie wyborów osób, przewodniczący przed zamknięciem listy kandydatów zapytuje każdego z nich czy zgadza się kandydować i dopiero po otrzymaniu odpowiedzi twierdzącej pod­daje pod głosowanie zamknięcie listy kandydatów i zarządza wybory.
4. Przepis ust. 3 nie ma zastosowania, gdy nieobecny kan­dydat złożył uprzednio zgodę na piśmie.

§ 55

1. Głosowanie zwykłą większością głosów oznacza, że przechodzi wniosek lub kandydatura, która uzyskała większą liczbę głosów „za" niż „przeciw". Głosów wstrzymujących się i nieważnych nie dolicza się do żadnej z grup głosujących „za" czy „przeciw". W przy­padku równej liczby głosów rozstrzyga głos przewo­dniczącego obrad.
2. Jeżeli celem głosowania jest wybór jednej z wielu moż­liwości, przechodzi wniosek lub kandydatura, na którą oddano największą liczbę głosów.

§ 56

1. Podjęcie uchwały lub jej zmiana może nastąpić tylko w drodze odrębnych uchwał.
2. Uchwałę lub zmianę uchwały uznaje się za przyjętą jeśli za jej przyjęciem głosowała określona ustawą licz­ba radnych. Przepisy niniejszego regulaminu stosuje się odpowiednio.

Rozdział VII
Absolutorium

§ 57

1. Sprawozdanie z wykonania budżetu Zarząd przedkła­da komisji rewizyjnej do zaopiniowania najpóźniej do dnia 14 marca roku następującego po roku budżeto­wym, którego dotyczy sprawozdanie Zarządu.
2. Komisja rewizyjna w ciągu 21 od otrzymania sprawo­zdania sporządza opinię o wykonaniu budżetu.
3. Sporządzoną opinię, wraz z kierowanym do Rady wnio­skiem o udzielenie bądź nie udzielenie absolutorium, komisja rewizyjna przedkłada Radzie Miejskiej na ręce przewodniczącego Rady, w terminie 3 dni od daty ich sporządzenia.

§ 58

Przewodniczący Rady Miejskiej otrzymany wniosek przekazuje niezwłocznie Regionalnej Izbie Obrachunko­wej do zaopiniowania.

§ 59

Uchwała Rady w sprawie nieudzielenia Zarządowi ab­solutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie Zarządu, chyba że po zakończeniu roku budżetowego Zarząd został odwołany z innej przyczyny.

§ 60

Rada rozpoznaje sprawę odwołania Zarządu z przyczy­ny określonej w § 59 na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały w sprawie nieudzielenia absolutorium Zarządowi.

§ 61

1. Rada może podjąć uchwałę w sprawie odwołania Za­rządu z powodu nieudzielenia absolutorium po zapo­znaniu się z:
   1. opinią komisji rewizyjnej,
   2. opinią Regionalnej Izby Obrachunkowej,
   3. uchwałą Regionalnej Izby Obrachunkowej w spra­wie uchwały Rady o nieudzieleniu absolutorium Zarządowi,
   4. wyjaśnieniami Zarządu.
2. Uchwałę, o jakiej mowa w ust. l Rada podejmuje bez­względną większością głosów swojego ustawowego składu, w głosowaniu tajnym.

Rozdział VIII
Radni

§ 62

1. Radny przed przystąpieniem do wykonywania swoje­go mandatu zobowiązany jest do złożenia ślubowania.
2. Na czas wypełniania mandatu radny otrzymuje, podpisaną przez przewodniczącego, legitymację.
3. (...)¹²

§ 63

1. Radny jest przedstawicielem wspólnoty samorządowej.
2. Złożenie ślubowania przez radnego jest zobowiązaniem do tego, by w każdym miejscu i czasie godnie i odpo­wiedzialnie wypełniać swój mandat i reprezentować Gminę wobec jej mieszkańców.

§ 64

1. Radny korzysta z ochrony prawnej przysługującej funk­cjonariuszom publicznym.
2. Podstawą udzielenia przez pracodawcę zwolnienia od pracy zawodowej w trybie art. 25 ust. 3 ustawy o samo­rządzie terytorialnym jest podpisane przez przewodni­czącego zawiadomienie, zaproszenie lub upoważnie­nie do wykonania określonych prac, zawierające w szczególności określenie terminu i charakteru zajęć.

   § 65

   1. W przypadku wniosku zakładu pracy zatrudniającego radnego o rozwiązanie z nim stosunku pracy Rada może powołać komisję doraźną dla szczegółowego zbadania wszystkich okoliczności sprawy.
   2. Komisja przedkłada swoje ustalenia i propozycje na piśmie przewodniczącemu Rady.
   3. Przed podjęciem rozstrzygnięcia (uchwały) w przedmiocie wskazanym w ust. l Rada winna wysłu­chać radnego.

   § 66

   1. Prawem i obowiązkiem radnego jest aktywne uczestni­czenie w posiedzeniach Rady oraz pracach jej orga­nów, do których radny został wybrany.
   2. Przed rozpoczęciem posiedzenia Rady lub jej organu radny potwierdza swoją obecność podpisem na liście obecności. Obsługę kancelaryjną list obecności spra­wuje Biuro Rady Miejskiej.
   3. W razie niemożności uczestniczenia w posiedzeniu Rady lub jej organu radny osobiście lub za pośrednictwem Biura Rady Miejskiej powinien z wyprzedzeniem powiadomić prowadzącego obrady o swojej nieobecności.

   § 67

   1. Radni mają obowiązek utrzymywania stałej więzi z wyborcami między innymi w celu:
      - informowania wyborców o stanie gminy,
      - konsultowania spraw wnoszonych pod obrady Rady,
      - propagowania zamierzeń i dokonań Rady,
      - informowania o swojej działalności w Radzie,
      - przyjmowania indywidualnych postulatów, wnio­sków i skarg mieszkańców oraz ich rozstrzyganie w ramach uprawnień nadanych ustawą. Statutem lub niniejszym Regulaminem.
   2. Preferowaną formą kontaktów z wyborcami są, odby­wane nie rzadziej niż raz na pół roku, dyżury radnych.
   3. Prawem i obowiązkiem radnego jest osobiste angażo­wanie się w rozstrzyganie przyjętych od obywateli wnio­sków i skarg oraz udzielanie im terminowych i kompe­tentnych odpowiedzi. W sprawach indywidualnych rad­ny winien kontaktować się z właściwymi komórkami Urzędu (wg kompetencji).

   § 68

   1. Radni mogą zwracać się bezpośrednio do Rady i jej organów we wszystkich sprawach związanych z peł­nieniem przez nich funkcji radnego, które uważają za społecznie pilne i uzasadnione.
   2. Zarząd udziela radnym pomocy w wykonywaniu ich mandatu.
   3. Radni mają prawo podejmować interwencje i składać wnioski w instytucjach, których wnioski te dotyczą.
   4. Uprawnienie zawarte w ust. 3 radni wykonują za po­średnictwem Biura Rady Miejskiej, które pełni obsłu­gę kancelaryjną oraz prowadzi ewidencję koresponden­cji w sprawie podejmowanych w imieniu Rady inter­wencji i wniosków.

   § 69

   Po uprzednim uzgodnieniu swej obecności z prowa­dzącym obrady radny ma prawo uczestniczenia w posie­dzeniach wszystkich organów Rady, niezależnie od tego czy został do pracy danego organu oddelegowany.

   § 70

   1. Z tytułu pełnienia funkcji radnego, w szczególności w związku z udziałem w posiedzeniach Rady oraz w pra­cach jej organów radnemu, na zasadach ustalonych przez Radę, przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych.
   2. Diety należne radnym oraz zwrot kosztów podróży służ­bowych są realizowane w ramach środków przewidzia­nych przez uchwałę budżetową.
   3. Przepis ust. l ma zastosowanie do członków stałych komisji spoza Rady.

   § 71

   1. Radni i inne osoby desygnowane przez Rade do peł­nienia określonych funkcji zobowiązani są do przed­kładania Radzie informacji ze swej działalności nie rza­dziej niż raz do roku.
   2. Wymienione w ust. l informacje może z upoważnienia pozostałych przedstawicieli przedłożyć jedna z osób w tym ustępie wymienionych.

   § 72

   1. Przewodniczący Rady zapewnia przestrzeganie po­stanowień statutu Gminy oraz regulaminu Rady, a także dba o właściwą interpretację zawartych w nich przepisów.
   2. Przewodniczący dba o właściwe zaplanowanie i przy­gotowanie pracy Rady i jej organów wewnętrznych, w tym w szczególności:
      1. prowadzi sesje Rady, wykorzystując przypisane mu kompetencje dla zachowania należnej powagi, rze­czowości i efektywności pracy,
      2. (...)¹³,
      3. koordynuje prace organów Rady, podejmując w tym zakresie stosowne decyzje i wydając polecenia,
      4. reprezentuje Rade na zewnątrz, oraz koordynuje i nadzoruje działalność radnych w tym zakresie, wpły­wając na zachowanie dobrego imienia wspólnoty samorządowej,
      5. organizuje bieżącą pracę Biura Rady Miejskiej i stwarza warunki do jego właściwego funkcjono­wania,
      6. odpowiada (...)¹⁴ za właściwe wykorzystanie środ­ków finansowych przeznaczonych uchwałą budże­tową na utrzymanie Rady,
      7. prowadzi bieżącą korespondencję kierowaną do Rady i jej organów w ramach dokonanego podziału spraw (...)¹⁵.
   3. Przewodniczący ma prawo uczestniczenia we wszystkich posiedzeniach organów wewnętrznych Rady i wykonaw­czych Gminy, a także przedstawiania własnych opinii i uwag w podejmowanych przez te organy sprawach.
   4. Przewodniczący dokonuje okresowych analiz udziału radnych w pracach Rady i jej organów. Jeśli wyniki ta­kiej analizy to uzasadniają, przewodniczący zwraca uwagę radnym na stwierdzone niedociągnięcia lub nie­zgodność postępowania radnego ze statutem Gminy bądź regulaminem Rady. Jeśli stwierdzone uchybienia maja ciągły charakter, przewodniczący może udzielić radnemu „regulaminowego ostrzeżenia".

   § 73

   Wiceprzewodniczący Rady:

   1. (...)¹⁶,
   2. (...)¹⁷ koordynują bieżącą pracę przypisanych im komi­sji Rady
   3. zastępują przewodniczącego w ramach udzielonego im upoważnienia,
   4. współuczestniczą w przygotowaniu i prowadze­niu sesji, wykonująinne ustalenia (...)¹⁸ przewodniczącego.

   § 74

   Radni ponoszą przed Radą i wyborcami odpowiedzial­ność za udział i wyniki pracy w Radzie.

   Rozdział IX
   Komisje Rady Miejskiej

   § 75

   1. Do pomocy w wykonywaniu swych zadań Rada powo­łuje stałe i doraźne komisje.
   2. Komisje podlegają wyłącznie Radzie.
   3. Komisje podejmują rozstrzygnięcia w formie opinii i wniosków.

   § 76

   1. Komisje stałe działają zgodnie z przyjętym przez sie­bie rocznym lub półrocznym planem pracy.
   2. Plany, o których mowa w ust. l (...)¹⁹ są przedkładane Radzie do wiadomości.
   3. Rada może zalecić Komisjom dokonanie w rocznym planie pracy stosownych zmian merytorycznych i ter­minowych.
   4. Kontrolę realizacji planów pracy komisji sprawuje prze­wodniczący Rady.

   § 77

   1. Pracami komisji stałych kierują ich przewodniczący wybrani przez Radę spośród radnych.
   2. Komisje mogą wybierać spośród należących do nich radnych zastępców przewodniczącego.

   § 78

   1. Komisje pracują na posiedzeniach zwoływanych przez ich przewodniczących.
   2. Posiedzenie komisji może być także zwołane w każ­dym czasie przez przewodniczącego lub wiceprzewo­dniczącego Rady.

   § 79

   1. Obrady komisji są prawomocne jeśli w posiedzeniu bierze udział co najmniej połowa składu komisji.
   2. Rozstrzygnięcia podejmowane przez komisje zapada­ją w głosowaniu jawnym, zwykłą większością głosów. W przypadku równej ilości głosów „za" i „przeciw" decyduje głos przewodniczącego komisji. Do rozstrzy­gnięcia komisji członek komisji ma prawo wnieść do protokołu zdanie odrębne.

   § 80

   1. Komisje stałe Rady Miejskiej mogą odbywać wspólne posiedzenia. Przewodniczący zainteresowanych komi­sji ustalają tryb prowadzenia obrad.
   2. Komisje stałe mogą także podejmować współpracę z odpowiednimi komisjami innych Rad. Podjecie takiej współpracy oraz jej kierunki i formy winny być uzgo­dnione (...)²⁰.

   § 81

   1. Dla usprawnienia toku swej pracy komisje stałe Rady mogą ustalić wewnętrzne regulaminy swego działania, między innymi zawierające zasady rozpatrywania spraw, wyboru wiceprzewodniczących, powoływania ze swego grona podkomisji itp.
   2. Rada może zalecić komisjom dokonanie zmian w przy­jętych przez nie regulaminach.
   3. W przypadku nie ustalenia szczegółowego regulaminu komisji mają zastosowanie odpowiednie przepisy sta­tutu Gminy i niniejszego regulaminu.

   § 82

   Komisje stałe Rady minimum raz do roku przedstawiają Radzie sprawozdanie ze swej działalności.

   Rozdział X

   § 83

   (...)²¹

   § 84

   (...)²²

   § 85

   (...)²³

   § 86

   Radni ponoszą przed Radą i wyborcami odpowiedzial­ność za udział i wyniki pracy w Radzie.

   Rozdział XI
   Wspólne sesje z Radami innych Gmin

   § 87

   1. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się możli­wość odbycia sesji wspólnej z Radą lub radnymi in­nych wspólnot samorządowych.
   2. Zawiadomienia o sesji wspólnej podpisują prze­wodniczący lub wiceprzewodniczący zaintereso­wanych Rad.
   3. Zgromadzeni radni wybierają przewodniczącego obrad.
   4. Sesja wspólna jest prawomocna jeśli uczestniczy w niej co najmniej połowa liczby radnych z każdej Rady.
   5. Obrady mogą przebiegać wg wspólnie przyjętego re­gulaminu, a jeśli regulamin taki nie zostanie przyjęty stosuje się odpowiednio regulaminy Rad odbywających wspólne posiedzenie.
   6. Koszty wspólnej sesji pokrywane są proporcjo­nalnie do liczby uczestniczących w niej radnych, chyba że uczestniczący we wspólnym posiedze­niu ustalą inaczej.

   Rozdział XII
   Postanowienia końcowe

   § 88

   1. Zapewnieniem właściwej obsługi kancelaryjnej i orga­nizacyjnej pracy Rady i jej organów zajmuje się, pozo­stające w strukturze organizacyjnej Urzędu Miejskie­go, Biuro Rady Miejskiej.
   2. W sprawach merytorycznych pracownicy Biura Rady Miejskiej podlegają przewodniczącemu Rady.
   3. Zakresy obowiązków pracownika Biura Rady Miejskiej wyznaczone są przez Prezydenta Miasta po konsultacji z przewodniczącym Rady.
   4. Wynagrodzenia pracowników Biura Rady Miejskiej ustalane są przez Prezydenta Miasta po konsultacji z przewodniczącym Rady.
   5. Koszty utrzymania Biura Rady Miejskiej (zakup mate­riałów biurowych, remonty i konserwacja sprzętu, inwestycje i inne), w tym także koszty osobowe pracow­ników Biura są pokrywane ze środków przewidzianych w budżecie Gminy na utrzymanie Urzędu Miejskiego.
   6. Prezydent zapewnia obsługę prawną prac Rady, jej orga­nów oraz Biura Rady.

   § 89

   Przewodniczący Rady zapewnia przestrzeganie posta­nowień regulaminu.